Ο μυτιληνιός χορός “Φωτιές”

Στην παράδοση η δημιουργία δεν σταματά. Οι Έλληνες αγαπάμε ακόμα την παράδοση και πάντα συνδέουμε το όποιο γεγονός με τον χορό, τον παραδοσιακό χορό. Αν και στην περίπτωση με τις “Φωτιές” που θα διαβάσετε παρακάτω, δεν έχει καταγραφεί ακόμα ως παραδοσιακός σε αντίθεση με τον “Μηχανικό” χορό της Καλύμνου που εμφανίστηκε το 1952 από έναν απόφοιτο της Γυμναστικής Ακαδημίας Σωματικής Αγωγής Θεόφιλου Κλωνάρη που πάλι η Δώρα Στράτου μετέδωσε με το Λύκειο Ελληνίδων. 

 

Ο χορός “Φωτιές” είναι κατανυκτικός. Τα κορίτσια κρατούν στα χέρια τους κεριά και ακολουθώντας την μελωδία με βήμα τριάρι και μικρό σπάσιμο στα γόνατα ώστε οι φωτιές να πηγαίνουν πάνω κάτω με τον ρυθμό. Επιβάλλεται ο χώρος να φωτίζεται μόνο με τα κεριά. Τα κορίτσια βρίσκονται σε κύκλο τώρα σα τελετουργία. Από εδώ και πέρα είναι στην αίσθηση του χοροδιδάσκαλου να δώσει το μήνυμα ότι όλο αυτό που παρακολουθούν οι θεατές σύμβολίζει την πυρπόληση της Σμύρνης.

Υπάρχει η εκδοχή να θέλει τα κορίτσα να εξέρχονται μετά τον εσπερινό της Μονής δημιουργώντας κύκλο κρατώντας κεράκια, οτίδηποτε ακολουθεί μετά είναι απλά χορογραφίες.

Μια άλλη εκδοχή είναι ότι τον χορό τον επινόησε η Δώρα Στράτου για το συγκρότημά της.

Υπάρχει όμως μία μαρτυρία στο περιοδικό “Παράδοση και Τέχνη” ενός μουσικού της Λέσβου του κ. Κοφτερού:

Ο μυτιληνιός χορός "Φωτιές"

Πρίν μερικά χρόνια, φίλος χοροδιδάσκαλος μου ζήτησε να του παίξω το μυτιληνιό σκοπό "Φωτιές". Παραξενεύτηκα γιατί μέχρι τότε δεν γνώριζα κανένα χορό με τούτο το όνομα. Μου έδωσε κασέτα, το έμαθα και το έπαιξα στην παράσταση. Από τότε, το σκοπό "Φωτιές" τον έχω παίξει αρκετές φορές σε διάφορες χορευτικές εκδηλώσεις.

Παρ' όλο που η μουσική και ο χορός μού αρέσει, δεν μπόρεσα να πιστέψω πως ο χορός αυτός είναι παραδοσιακός. Στους χορούς των μυτιληνιών συλλόγων που έπαιζα, ρωτούσα για τον συγκεκριμένο χορό μα κανείς δεν τον γνώριζε. Ούτε στα μυτιληνιά έντυπα βρήκα πληροφορίες για τις "Φωτιές".

Στην κασέτα που μου είχε δώσει ο χοροδιδάσκαλος, βιολί παίζει ο Χαρίλαος Ροδανός από την Αγιάσο. Στις 9 Αυγούστου 1995 πήγα στην Αγιάσο, βρήκα τον Ροδανό και τον ρώτησα για τη μουσική "Φωτιές". Μεταξύ άλλων, μου ανέφερε:

"Πριν τον πόλεμο (1940), στη Μυτιλήνη ήκμασε ο Κήπος, εκεί ερχόταν οι ορχήστρες και τα συγκροτήματα. Στον Κήπο υπήρχε ένα κέντρο. Είχε έρθει εκεί μια ορχήστρα μεγάλη με βιολιά, πιάνο και άλλα, δεν ξέρω από πού, θαρώ από την Αθήνα, και ένα κορίτσι βγήκε στο πάλκο και το τραγούδησε. Μου άρεσε και το πήρα. Αργό Τσιφτετέλι ήταν ο σκοπός, αλλά το χορεύουν και Συρτό. Ο σκοπός λέγεται "Γύφτισα τσιγγάνα".

Ρώτησα να μάθω τα λόγια τού τραγουδιού, όμως ο Κ. Ροδανός δεν τα θυμόταν. Τη μουσική "Γύφτισα τσιγγάνα" δανείστηκε ο Παράσχος Λιάκατος, γυμναστής και χοροδιδάσκαλος από τη Μυτιλήνη, το χορογράφησε και το ονόμασε "Φωτιές", από τα κεριά που έδωσε να κρατούν οι χορευτές.

Είναι γνωστό σε όλους μας ότι με το πέρασμα των παραδοσιακών χορών από τον παλιό χορευτή - που για το κέφι του χόρευε στα γλέντια ή τα πανηγύρια - στα χορευτικά συγκροτήματα, ορισμένα χορογραφικά στοιχεία προστέθηκαν (π.χ. στο Συληβριανό χορό οι χορευτές κρατούν ποτηράκια, ενώ με τα ποτηράκια χορεύεται ο Πουτάνικος), και για χάρη της ομοιμορφίας ο αυθορμητισμός παγιδεύτηκε και περιορίστηκε σε συγκεκριμένες χορευτικές φιγούρες.

Σε άλλες περιπτώσεις, όπως οι "Φωτιές", δημιουργούνται χοροί που ποτέ δεν υπήρξαν. Σε αυτές τις περιπτώσεις, απαραίτητο είναι ο χοροδιδάσκαλος να ενημερώνει τον νέο χορευτή ή τον θεατή, προσθέτοντας πλάι στο όνομα του χορού τη φράση "χορογραφία π.χ. Λιακάτου".

Δ.Β. Κοφτερός
μουσικός 

Πολιτιστικός Σύλλογος Λημνίων Καβάλας

Χοροδιδάσκαλος : Στράτος Τροφαντός